erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Dionysius

bouwkundig element
ID
32991
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/32991

Juridische gevolgen

Beschrijving

Georiënteerd bedehuis te midden van grastuin afgezoomd met bomen, ter hoogte van het in 1806 opgeheven kerkhof toen overgebracht op circa 250 meter ten oosten. Overluifd kruisbeeld tegen de westgevel van het zuidelijk transept. Pastorie voorheen ten noordoosten van de kerk; gesloopt in 1969.

Ten zuiden van de kerk: oorlogsmonument ter nagedachtenis van de Geluwse gesneuvelden, naar ontwerp van architect H. Hoste (Brugge) van 1925. Kubistische "baksteensculptuur" met voorstelling in halfreliëf van de Vrede en Vlaamse leeuw respectievelijk op de voor- en achterzijde.

In oorsprong romaanse kruiskerk met driebeukig basilicaal schip en kruisingstoren. 1555: oprichting van het Onze-Lieve-Vrouwekoor ten noorden van het hoofdkoor. 1565 en 1568: schade ten gevolge van de beeldenstorm voornamelijk met betrekking tot het kerkmobilair en de toren (brand). Herstellings- en uitbreidingswerken onder meer verlengen van hoofdkoor en bouw van zuidelijk zijkoor in 1717; mogelijk ook in de loop van de 18de eeuw, verbreden van de zijbeuken indien hier aangetroffen jaarstenen gelezen worden als 1740 (zuid) en 1754 (noord). 1911-1912: slopen van de kruisingstoren, verlengen van het transept met een uitspringende noord- en zuidtravee waarbij laatstgenoemde bekroond met toren, en bouw van nieuwe zuidoostelijke sacristie, naar ontwerp van architect J. Carette (Kortrijk). Na de zware schade tijdens de Eerste Wereldoorlog herstelt architect A. Latte (Kortrijk) het vooroorlogse uitzicht echter met weglating van de torenspits.

Hallenkerk met zuidelijke transepttoren. Exterieur architecturaal aanleunend bij het neoromaans met regionale inslag; de hallekoren bewaren grosso modo hun oorspronkelijk (laat-)gotisch uitzicht.

De plattegrond ontvouwt: een driebeukig schip van drie traveeën, een uitspringend transept met armen van twee traveeën - onder meer zuidelijke transepttoren met halfronde hoektoren- , een hoofdkoor van twee traveeën + een halve travee en twee zijkoren van een rechte travee, ten noorden met bijkomend halfrond traptorentje en alle met driezijdige sluiting; een zuidoostelijke sacristie en een doopkapelletje ten noorden.

Kerkgebouw opgetrokken uit ijzerzandsteen - deels hergebruikt romaans bouwmateriaal- op sokkel van Atrechtse zandsteen; koorpartij evenwel met opgaand metselwerk van donkere bakstenen afgewisseld met gele onder meer voor vensteromlijstingen en hoekbanden. Gebruik van natuursteen met homogener uitzicht voor omlijstingen van muuropeningen, vensters, traceringen, dekplaten. Leien bedaking.

Midden- en zijbeuken onder gelijklopende zadeldaken. Drie westelijke puntgevels afgezet door steunberen, op de hoeken voorzien van versnijdingen. De centrale puntgevel herneemt grosso modo zijn romaans uitzicht van voor 1911: de nauwelijks verjongende steunberen tot op dakhoogte, de soortgelijke steunbeertjes weerszijden het portaal, en de typische versiering van de geveltop met nagenoeg rechthoekige nis verdeeld door drie halfronde zuiltjes met teerlingkapiteel onder keperboogjes. Voorts neoromaans geïnterpreteerde muuropeningen: westelijk rondboogportaal met drieledige archivolt opgevangen door driekwartzuiltje met bladkapiteel, centrale ronde oculus met ingeschreven veellobbige vierpas. Aansluitende bouwtrant voor de flankerende puntgevels met rechthoekige deur voorzien van imposten waarboven hogervermelde jaarstenen, rondbogig tweelicht, en gesuperposeerde lichtgleuven waarvan de grootste bekroond met driepas. Zelfde neoromaanse uitwerking voor zijgevels en noordelijke transeptpuntgevel, zie rondbogige muuropeningen tussen versneden steunberen; ook voor de vierkante zuidelijke transepttoren van drie geledingen onder meer met gekoppelde rondbogige galmgaten en afgelijnd met blinde rondboogarcade onder het tentdak.

Anderzijds (neo-)gotische koorpartij met nog oorspronkelijke muurpartijen zie onder meer noordelijk zijkoor met datering 1555 door middel van lichtere bakstenen. Steunberen, bij het noordelijk zijkoor enkel ter ondersteuning van de sokkel. Rond- en spitsbogige tweelichten met minder of meer uitgewerkte traceringen respectievelijk van bak- en natuursteen. Zuidoostelijke sacristie in aansluitende bouwtrant; zijtrapgevels.

Bepleisterd interieur met ruim karakter eigen aan een hallenkerk. Brede spitsbogige scheibogen van baksteen op zuilen van Atrechtse zandsteen met achtzijdige sokkel en kapiteel. Houten tongewelven met geschilderde versieringen; de gordelbogen rusten op consoles met hoofdje. In het zuidelijk transept onder de toren: bakstenen kruisgewelf met (simili- ?) natuurstenen ribben en gat.

Mobilair: Schilderijen op doek uit de 18de eeuw: Kruisafneming (circa 1705), Aanbidding der Herders, Marteldood van Sint-Sebastiaan, Jezus met de Emmaüsgangers. 19de-eeuws schilderij: Heilige Dionysius met zijn rechters. Houten 18de-eeuwse beelden van Heilige Rochus en Heilige Dionysius.

Meubilair: altaren van na de Eerste Wereldoorlog, houten communiebank van circa 170O, barokke biechtstoel gedateerd 1696 en repliek van na de Eerste Wereldoorlog, koorgestoelte uit het tweede kwart van de 18de eeuw, preekstoel van circa 1700 en twee broederschapslijsten uit de 18de eeuw.

  • Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, 325.
  • (DECUYPERE D., VUYLSTEKE A., e.a.), Omtrent Geluwes Parochiekerk Geluwe, 1976.
  • HUYS E., Geschiedenis van Geluwe, derde aangevulde uitgave ingeleid door N. MADDENS en bijgewerkt door D. DECUYPERE, Tielt, 1977, p. 60-72.
  • (DESMIDT F.), De Romaanse Kerkelijke Bouwkunst in West-Vlaanderen, (Gent), 1940, p. 170-173.
  • ROOSE-MEIER B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie West-Vlaanderen, Kanton Wervik, Brussel, 1977, p. 14-16.

Bron: DELEPIERE A.-M. & HUYS M. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Ieper, Kantons Mesen - Wervik - Zonnebeke, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 11n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Huys, Martine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Naast de Sint-Dionysiuskerk bevindt zich een Bastiaanplaque, ontworpen door de Australische dr. Ross Jan Bastiaan. Deze Bastiaanplaque herdenkt William Thomas Leggett van het 1st Life Guards, naar verluidt de eerste Australiër die omkwam in de omgeving van Ieper op 14 oktober 1914. Er naast staat een kunstwerk uit staal, eveneens ter herinnering aan William Thomas Leggett.

  • DECOODT H. & BOGAERT N. 2002-2005: Inventarisatie van het Wereldoorlogerfgoed in de Westhoek, project in opdracht van de provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Dionysius [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/32991 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.