erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Jan-Baptist en Eligius

bouwkundig element
ID
81393
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/81393

Juridische gevolgen

Beschrijving

Hoger gelegen georiënteerde driebeukige hallenkerk. Gebouw omgeven door druippad, omlopend pad afgezoomd door leilinden. Ten zuiden van de kerk, parkje met Lourdesgrot afgezet door ijzeren hekje, ten noorden en ten westen zijn er parkeerplaatsen.

De eerste kerk van de gemeente, een driebeukige romaanse kruiskerk met vieringstoren, wordt gebouwd op het einde van de 12de of in het begin van de 13de eeuw. Van deze kerk, opgetrokken in Doornikse steen, bleven de vieringtoren met rechthoekig grondplan, het opgaand metselwerk van de transeptvleugels en delen van het in 1686 verbouwde koor bewaard. Tussen 1684-1686 wordt het oude koor vervangen door één met twee zijkapellen. Windvaan met jaartal "1686" op het dak van zuidelijke zijkapel. Wanneer de kerk bij de aanvang van de 19de eeuw te klein wordt bevonden, beslist men in 1824 om het romaanse schip af te breken en te vervangen door een nieuw, bestaande uit drie brede beuken. De plannen worden getekend door architect L. Vuylsteke (Geluwe) en uitgevoerd in 1828. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt de kerk ernstig beschadigd. In 1921 krijgt het gebouw neogotische vensters, tevens worden de beuken, die zich tot dan toe onder één zadeldak bevonden onder afzonderlijke daken gebracht. Ook de toren wordt voorlopig hersteld. Restauratiewerken, uitgevoerd naar plannen van architect M. Allaert (Kortrijk), volgen in 1926, hierbij worden onder meer de bakstenen gedeelten van de Romaanse vieringtoren herbouwd in Doornikse steen, de toren kreeg ook een nieuwe helm.

De plattegrond ontvouwt: driebeukige hallenkerk met behouden romaanse vieringstoren. Schip van vijf traveeën, driebeukig koor, hoofdkoor met driezijdige sluiting en zuidelijke sacristie. Traptoren op vierkant grondplan in oksel van zuidelijke beuk en transeptarm. Schip en sacristie van rode baksteen op arduinen plint, tevens arduinen hoekkettingen. Gebruik van gele baksteen voor de omlijsting van deuren en vensters, maaswerk van witte natuursteen. Vieringstoren, opgaand metselwerk van transeptarmen en koor van Doornikse steen. Leien bedaking.

Toren van drie geledingen gemarkeerd door waterlijsten. Onderste geleding grotendeels aan het zicht onttrokken door aanbouw van daken. Tweede geleding met alternerende smalle en brede rondboognissen. Dagkanten van de brede nissen, met centrale rechthoekige muuropening, verfraaid met ronde schalken, doorgetrokken in het boogveld. Bovenste geleding opengewerkt door middel van telkens twee galmgaten met gekoppelde rondboogopeningen verfraaid met schalken en deelzuiltjes. Torenspits met wijzerplaten en bekronend kruis.

Zijbeuken met aflijnende overhoekse muizentandfries, geritmeerd door steunberen met arduinen dekplaat waartussen spitsboogvenster op afzaat met neogotisch maaswerk. Uniforme westelijke gevelpartij met vlechtingen, aandak en arduinen dekplaten. Centrale segmentboogdeur onder blind rondbogig boogveld. Noordzijde met korfboogvormige poort in westelijke travee, centrale travee met oorlogsmonument voor de gesneuvelden van de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Transeptarmen geritmeerd door segmentboogvensters en lage schuingeplaatste steunberen. Noordelijk transept met voorgeplaatst calvariekruis, beschilderde achterwand met de afbeeldingen van Maria en de Heilige Johannes. Geheel geflankeerd door zuilen oplopend in versneden puntgevel.

Sacristie, topgevels met vlechtingen en aandak. Opengewerkte oostgevel door middel van rechthoekige vensters gevat in boogvormige blindnissen, twee rondboognissen in de geveltop. Aansluitende lagere aanbouw met gelijkvormige vensters en rondboogdeur.

Verschillende arduinen grafstenen in west- en noordgevel, onder meer van Fransiscus Dominus Jacobus Laura Benoit (+ 1770), van jonker Guiellimus Ernestus De Cater (+ 1787) en zijn echtgenote Joanne Maria Jacoba De Meulenaer (+ 1785) en kinderen met wapenschild van de familie en ruitvormige steen van 1765.

Interieur. Bepleisterde en beschilderde wanden. Schip geritmeerd door rondbogige scheibogen op arduinen zuilen met rechthoekige sokkel en Toscaans kapiteel. Overwelving van het schip door gedrukt houten spitsbooggewelf met gordelribben en houten trekkers voor de zijbeuken. Overgang van schip, transept en koor naar viering door rondboog met marmerimitatie beschildering, metselwerk van Doornikse steen. Koepelgewelf van 1828 met cassettes en platgedrukte rozetten doorlopend in de vieringsbogen. Centrale voorstelling van de Heilige Geest. Houten tochtportaal met erboven doksaal geschraagd door zware voluutconsoles opgevangen door gekoppelde halfzuilen. Lage gelede rondboogvormige doorgang naar de sacristie met halfzuiltjes voorzien van bladkapitelen. Vloer van zwart en wit marmer en arduin.

Mobilair. Hoofdaltaar: beschilderd houten altaar en marmeren altaartafel van circa 1775. Portiekaltaar met links en rechts van de pilasters trofeeën van cultusvoorwerpen, op de altaartafel Druiventros van Kanaän. Tabernakel met voorstelling van het Lam van de Apocalyps tussen twee engelen in aanbidding. Zuidelijk zijaltaar van gepolychromeerd hout, toegewijd aan H. Johannes De Doper. Geschilderd, gemarmerd en verguld houten beeld van de heilige uit de eerste helft van de 19de eeuw. Neogotisch noordelijk zijaltaar van witte steen, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans (19de eeuw). Voorgeplaatst ijzeren hek. Biechtstoelen: één van 1665 gedateerd boven middenvak, één uit het tweede kwart van de 18de eeuw en neogotische biechtstoel met man- en vrouwfiguurtje uit het einde van de 19de eeuw. Marmeren doopvont met koperen deksel, 1828 (?). Eikenhouten preekstoel met dubbele trap aan de achterzijde gesigneerd door "FR. DUMON" (Brugge), gedateerd 1870. Panelen van de kuip voorstellend de beul geeft het hoofd van Johannes op een schotel aan Salomé, de prediking van Jezus en de prediking van Johannes de Doper; onder de kuip Doop van Jezus in de Jordaen in tegenwoordigheid van God de Vader. Kerkmeesterbank in noordelijke en zuidelijke zijbeuk met niet-geïdentificeerd wapenschild en engelenkopjes, 19de eeuw.

Orgel gesigneerd door Bruggeman-Baert (Marke-Kortrijk) 1993.

Beelden: Heilige Antonius van Padua met Kind (1961-1962), Heilige Johannes, afkomstig van Calvarie, circa 1600 (?), Onze-Lieve-Vrouw, afkomstig van Calvarie, circa 1600 (?), Jezus aan het kruis, afkomstig van Calvarie, 19de eeuw (?), Jezus aan kruis, afkomstig van Calvarie, 19de eeuw (?). 19de-eeuwse beelden van Heilige Catharina van Alexandrië, Heilige Donatus van Münstereifel, Heilige Johannes de Doper, Onze-Lieve-Vrouw met Kind, Piëta en Heilige Eligius (bisschop).

Schilderij. Doop van Jezus in de Jordaen door Albert Caullet (eerste helft 20ste eeuw).Glasramen in koor en transept.

Gedenkteken voor de militaire slachtoffers en de civiel-arbeiders (Eerste en Tweede Wereldoorlog), in het brons gesigneerd door "A. DE BEULE, FONDERIE VERBEYST, BRUXELLES". Monument onthuld op 9 oktober 1921 en in 1968 tegen de kerkmuur geplaatst. Rechthoekig hardstenen platform met graftombe waarop een groenbeschilderde bronzen leeuw. Hoge muur van blauwe hardsteen op de achtergrond met opschriften "1914 1918", "1940 1945", "ANSEGHEM" en "AAN ONZE GESNEUVELDE SOLDATEN EN GESTORVEN CIVIELARBEIDERS", tevens groenbeschilderde bronzen reliëfplaat.

  • CORNILLY J., Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel I: Arrondissementen Ieper, Kortrijk, Roelselare, Tielt, Brugge, 2001, pagina 28.
  • DESPRIET P., De Sint-Janskerk in Anzegem, in De Zuid-West-Vlaamse parochie-kerken, dl. 1, Kortrijk, 1982, pagina's 27-43.
  • DESPRIET P., De Sint-Janskerk in Anzegem, in Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring De Gaverstreke, 9, 1981, pagina's 95-126 en 10, 1982, pagina's 123-133.
  • DESPRIET P., De Sint-Janskerk in Anzegem: een beperkt archeologisch onderzoek, in: Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring De Gaverstreke, 10, 1982, 123-133.
  • JACOBS M., Zij, die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, Brugge, 1996, pagina's 15-16.
  • ROOSE-MEIER B., VERSCHRAEGEN H., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie West-Vlaanderen. Kanton Kortrijk II, Brussel, 1979, pagina's 15-18.

Bron: DE GUNSCH A. & DE LEEUW S. met medewerking van CALLENS T. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Anzegem, Deelgemeenten Anzegem, Gijzelbrechtegem, Ingooigem, Kaster, Tiegem en Vichte, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL27, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: De Gunsch, Ann; De Leeuw, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Brand

De kerk is zwaar getroffen door een brand op 16 oktober 2014. Bij de brand ging onder meer het orgel verloren.

  • Informatie verkregen van IOED Leiedal (30 december 2022).
Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Orgel

In 1790 was een orgel gebouwd door Lambert-Benoit van Peteghem. Rond 1847 werd het overgeplaatst naar het klooster, waar het nog steeds aanwezig is.

In de kerk werd een nieuw orgel gebouwd door Pierre (jr) van Peteghem, van 1845 tot 1847. Het instrument onderging reeds rond 1867 een renovatie door Louis Benoit Hooghuys. In het interbellum vond een kwalijke verbouwing plaats door Oscar Anneessens. In 1965 werd al het pijpwerk weggenomen door de firma Loncke, die een 6-tal registers verwerkte in een nieuw positieforgel dat beganegronds in de zijbeuk geplaatst werd. Al het overige van het doksaalorgel werd buiten gebruik ter plaatse gelaten.

In 1992 bouwde Jean Bruggeman een nieuw koororgel (in de plaats van het Loncke-positief) en herbruikte opnieuw de 6 Van Peteghem-registers.

Auteurs: Roose, Patrick
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Jan-Baptist en Eligius [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/81393 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.