Inventaris
Beschermd monument

Kasteeldomein van Ooidonk en omgeving

Beschermd monument van tot heden

ID
8000
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/8000

Besluiten

Kasteeldomein van Ooidonk met aanhorigheden
definitieve beschermingsbesluiten: 10-11-1995  ID: 2950

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.
Provincie
Oost-Vlaanderen
Gemeente
Deinze
Deelgemeente
Bachte-Maria-Leerne
Straat
de Montmorencydreef, Graaf Henridreef, Hooidreef, Leiemeersdreef, Ooidonkdreef
Locatie
Graaf Henridreef, Hooidreef, Leiemeersdreef, Ooidonkdreef, de Montmorencydreef (Deinze)
Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m
Oppervlakte zone
977 439m²
Beschermingsdossiers
4.01/44011/118.1
4.01/44011/135.1
DO001031
OO000346

Beschrijving

De bescherming omvat het kasteeldomein van Ooidonk met inbegrip van de ruime omgeving en uitgezonderd de gebouwen en aanhorigheden die reeds in 1944 en 1980 waren beschermd als monument. Onder meer historische hoevesites zoals het Goed te Reables, het Goed te Maaigem en de Kapelanij behoren tot de afbakening, net als de Ooidonkdreef en rode beukendreef, verschillende waterpartijen in het domein, de tuinen en parken bij het kasteel en omgevende weilanden, en het bos ten zuiden van het kasteel.



Waarden

Het kasteeldomein van Ooidonk (uitgezonderd de reeds als monument beschermde gebouwen bij koninklijk besluit van 4 mei 1944 en 19 augustus 1980) omvattende: Ooidonkdreef, de omgrachting met vijver en erekoer, de tuin met ijskelder, de beukendreef en de moestuin, de Engelse tuin en omringende weilanden, het grachtensysteem, vroegere aanhorigheden, het kasteelgoed met dreven, beek en deel van de Maaigemdijk, het Goed te Reables, de omgrachting en erf van de Kapelanij en het Goed te Maaigem, is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

artistieke waarde, historische waarde, wetenschappelijke waarde

van het oude 'Goed te Maaigem' , Hooidreef 1, gelegen ten zuiden van het kasteelgoed, als zeer oude nederzetting met Germaans -gem toponiem, in de late middeleeuwen belangrijk leen van de Oudburg van Gent en sinds 1592 opgeslorpt in het kasteeldomein; als typische hoeve met losstaande bestanddelen met voornamelijk 18de-eeuws woonhuis met karakteristieke aandaken met vlechtingen, uitgewerkte modillons onder het overstekend dakschild en omlijste spiegelboogdeur.

historische waarde, industrieel-archeologische waarde, wetenschappelijke waarde

van het oude 'Goed te Reables', Ooidonkdreef 5, gesticht door de familie della Faille in het begin van de 17de eeuw ten westen van de Ooidonkdreef, als voorbeeld van een hoeve met losstaande bestanddelen op een volledig omhaagd erf met boomgaard, toegangsdreef en hek en restant van een 19de-eeuwse jeneverstokerij van het kasteel met behouden gebouwen deels behouden vierkante schouw;

historische waarde, wetenschappelijke waarde

van het kasteelgoed en -bos waarvan de aanwezigheid ten zuiden van het kasteel reeds op de oudste 17de-eeuwse documenten terug te vinden is, met een belangrijk drevenpatroon dat voornamelijk uit de 18de eeuw dateert, als voorbeeld van nog aanwezige middelhoutbestanden met eeuwenoude eiken met hakhoutetage en door het vrij uitzonderlijk eikenbestand ten zuiden van het kasteel, aangeplant en quinconce met doorzicht in de lengte-as van het kasteel; als vestigingsplaats van één der voornaamste reigerskolonies van Vlaanderen;

artistieke waarde, historische waarde

van de aanhorigheden van het kasteel als vroegere dienstgebouwen die in de 19de eeuw integraal deel uitmaken van het kasteeldomein;

historische waarde, wetenschappelijke waarde

van het grachtensysteem als voorbeeld van een zeer oud en functioneel watertoevoer en regelend systeem voor de waterstand in de grachten rond het kasteel en als verbindingsgracht met de Leie en Gent, met behouden boogbrug op de plaats van de oorspronkelijke kasteeltoegang;

artistieke waarde, historische waarde, wetenschappelijke waarde

van het 'Engels park' met als centraal punt het reeds beschermde tuinpaviljoen, vermoedelijk aangelegd begin 19de eeuw naar ontwerp van architect J. J. Dutry, als voorbeeld van een typisch landschapspark met slingerende wegenpatroon en tra' s en een assortiment bomen waaronder enkele zeer oude solitaire tamme kastanjes, de laatste van de voormalige toegangsdreef, contrasterend met het omgevende landschap met weilanden die hier volledig omgeven zijn door 'monumentale' componenten en met uitzicht op de Leiemeersen;

historische waarde, wetenschappelijke waarde

van de rode beukendreef en de vroegere moestuin als deel van de vroeg 19de-eeuwse reorganisatie van het kasteeldomein met uitbreiding van de verschillende nutsvoorzieningen van het kasteel ten oosten van het oude site, als getuige van een ommuurde moestuin met resterende serre;

artistieke waarde, historische waarde, wetenschappelijke waarde

van het staatsieplein met ringmuur als oud motteplateau, mogelijk opklimmend tot de 8ste-9de eeuw en waarop eind 14de eeuw een burcht met vier hoektorens, verbonden door muren en onderaardse gangen met schietgaten en versterkte toegang verrees, eind 16de eeuw uitgebreid met een open renaissancegalerij aan de binnentuinzijde die aan Ooidonk zijn residentieel karakter gaf;

historische waarde, wetenschappelijke waarde

van de dubbele omgrachting met bruggen rond het kasteel, mogelijk teruggaand tot de Frankische kolonisatie (8ste-9de eeuw) met typische mottestructuur en strategische functie bij de Leie, met een brede vierkante binnenwal die sinds het einde van de 14de eeuw de eerste waterburcht met vier hoektorens en versterkte toegang met ophaalbrug omgaf, binnen een ruime rechthoekige buitengracht met smeedijzeren brug naar het kasteelbos, begin 19de eeuw aangepast en uitgebreid met een landschapsvijver op de plaats van het gesloopte neerhof;

artistieke waarde, historische waarde, wetenschappelijke waarde

als cultuurhistorisch domein waarvan het reeds beschermde kasteel de centrale plaats inneemt doch waarbij de verschillende, hierna volgende omgevende architecturale en landschappelijke componenten een dergelijke samenhang vertonen dat de totaliteit primeert, onder meer: [zie onder]

historische waarde, wetenschappelijke waarde

van de ijskelder als getuige van een grote ijskelder die deel uitmaakt van de typische infrastructuur van een 19de-eeuws kasteeldomein en die thans als overwinteringsplaats voor vleermuizen dienst doet;

artistieke waarde, historische waarde

van de siertuin binnen de grachten en ten oosten van de vijver, als voorbeeld van een oude site met walgracht die begin 19de eeuw heraangelegd werd in landschapsstijl met tot vijvers met eilandjes uitgebreide omgrachtingen, een ijskelder onder een met linden beplante heuvel en deels ommuurd, en aan de zuidoost- en zuidwestelijke zijde een eerder formele aanleg uit het interbellum met onder meer een waterpartij, vroeger zwembad, oranjerieplanten in vazen en potten, afgezoomde bloemperken en gesnoeide taxussen;

historische waarde

van de Ooidonkdreef als imposante lindendreef, voor het eerst aangeplant circa 1567 als verbindingsdreef tussen het kasteel en de steenweg Gent-Deinze;

historische waarde

van de behouden vierkante omgrachting en binnenerf met boomgaard van de oude 'Kapelanij', Ooidonkdreef 22-24, gelegen bij de Kalebeek, reeds vermeld in 1400 en sinds begin 16de eeuw in het bezit van Ooidonk, als voorbeeld van een laatmiddeleeuwse site met walgracht die opgeslorpt werd binnen het immense kasteeldomein;

Aanduiding van

Is de omvattende bescherming van

Dreef met gekandelaarde linden Kasteeldomein Ooidonk

Ooidonkdreef (Deinze)
De kasteeldreef is aangelegd met lijnaanplantingen, geplant in de bermen aan beide zijden van een kasseiweg. Dit traject verbindt het kasteel met de steenweg Gent-Deinze-Tielt en zou reeds in de 16de eeuw zijn ontstaan. De monumentale kasteeldreef te beginnen vanaf de Blauwe Poort tot aan de inkom van het kasteelpark van Ooidonk bestaat uit gekandelaarde linden. Dit deel is ongeveer 500 meter lang en bestaat in hoofdzaak uit Hollandse linden en een klein deel zomerlinden, deze zijn hoogstwaarschijnlijk het resultaat van een inboeting na de aanleg. De bomen worden traditioneel gekandelaard, deze snoei wordt periodiek en alternerend uitgevoerd.

Goed te Reables

Ooidonkdreef 5 (Deinze)
Volledig omhaagde hoeve met losse bestanddelen, met afzonderlijke lindedreef. Deels beboomd en met gras begroeid erf met imposante toegang met gewitte bakstenen pijlers met bolbekroning en ijzeren hek. Woonhuis van acht traveeën, vermoedelijk opklimmend tot de eerste helft van de 17de eeuw. Hoger bakstenen gebouw gebouwd in 1856 door baron du Bois als jeneverstokerij van het kasteel. Schuur en stallen op gepikte plint, onder zadeldak, uit de 18de eeuw. Bakstenen wagenhuis en bakhuis, uit de 19de eeuw.

Hoeve Goed te Maaigem

Hooidreef 1 (Deinze)
Vanouds belangrijk leen van de Oudburg van Gent, opklimmend tot 13de eeuw, in 1592 gekocht door M. della Faille, nieuwe eigenaar van Ooidonk en sindsdien horend bij het kasteeldomein. Hoevecomplex met losse bestanddelen met voornamelijk 18de-eeuws voorkomen op deels beplant en verhard erf.

Hoeve Kapelanij of Klein Ooidonk

Ooidonkdreef 22-24 (Deinze)
Omgracht goed met ijzeren toegangshek aan betonnen pijlertjes. Verharde weg en boomgaard vooraan. Huidig gebouw van acht traveeën en twee bouwlagen onder mank zadeldak tussen zijaandaken met vlechtingen, minstens opklimmend tot de 17de eeuw, vermoedelijk in de loop van de 18de eeuw reeds verhoogd vooraan. Bakstenen dienstgebouwtjes met zeshoekig houten duiventorentje.

Hovenierswoning en oranjerie van het kasteel van Ooidonk

Ooidonkdreef 26 (Deinze)
Voormalige hovenierswoning met moestuin, bloemisterij en oranjerie van het kasteel van Ooidonk, gelegen ten noorden van de huidige ingang, op de plaats van de vroegere moestuin en boomgaard, met afzonderlijke bruine beukendreef. Huidig ommuurd domein vermoedelijk aangelegd begin 19de eeuw.

Kasteeldomein van Ooidonk

Ooidonkdreef 7-11, 26 (Deinze)
Vanaf 1594 wederopbouw en gedeeltelijke nieuwbouw van het kasteel in renaissancestijl waarbij het ongeveer zijn huidige vorm kreeg: een harmonische vermenging van middeleeuwse feodale strengheid en beredeneerde vormschoonheid van de renaissance. Conciërgewoning gebouwd circa 1870 door architect Cl. Parent bij de nieuwe hoofdingang van het domein in de noordhoek. Park tussen de behouden dubbele omgrachting heraangelegd in het eerste kwart van de 19de eeuw bij het slopen van het neerhof en de axiale toegangspoort, bereikbaar via gekasseide dreef. Grote vijver met eilandjes in oosthoek en kanaal als verbinding van de omwalling met de Leie. In het park onder andere nog een ijskelder uit midden 19de eeuw, een druivenserre, een classicistisch tuinpaviljoen, een hovenierswoning en een oranjerie.

Quinconce in het Kasteeldomein van Ooidonk

Ooidonkdreef (Deinze)
Ten zuid-westen van het omgrachte kasteel is er een bosperceel met opgaande zomereiken in quinconce-verband. Dit is een aanplanting van, meestal hoog opgesleunde, bomen volgens een plantverband dat overeenkomt met de vijf van een dobbelsteen. Dit ruime plantverband zonder struikenetage liet het doorkijken toe en was nuttig voor de jacht.

Is de gedeeltelijke bescherming van

Kasteeldomein van Ooidonk en Leiemeersen

Astene, Bachte-Maria-Leerne, Deinze, Sint-Martens-Leerne (Deinze), Deurle (Sint-Martens-Latem)
De Leiemeersen tussen Deinze en Deurle omvatten het kasteeldomein van Ooidonk. De aanleg van het kasteeldomein is vervlochten met het Leielandschap. De kleinschalige dorpskern van Bachte-Maria-Leerne is via de Ooidonkdreef verbonden met het kasteeldomein. De door graslanden gedomineerde meersen bevatten enkele afgesneden Leiemeanders. In het oosten ligt het Kasteeltje Ter Laecke aan een Leiemeander. In het zuiden ligt de site van de sluis en balansbrug van Astene-Sas.

Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteeldomein van Ooidonk en omgeving [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/8000 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.