is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Groot Begijnhof
Deze vaststelling is geldig sinds
is aangeduid als unesco werelderfgoed kernzone Groot Begijnhof
Deze aanduiding is geldig sinds
is aangeduid als beschermd monument Groot Begijnhof
Deze bescherming is geldig sinds
is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Groot Begijnhof
Deze bescherming is geldig sinds
is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Groot Begijnhof
Deze vaststelling was geldig van tot
In 1872 kocht hertog Engelbertus van Arenberg het noordwestelijk deel van de Sint-Baafskouter te Sint-Amandsberg (8 hectare groot) de zogenaamde Nieuwhofkouter. De bedoeling was op dit terrein een nieuw begijnhof te bouwen voor de door de Commissie van de Burgerlijke Godshuizen verjaagde begijnen uit het geconfisqueerde Groot of Sint-Elisabethbegijnhof te Gent gesticht in 1234. In 1873 werd naar ontwerp van architect Arthur Verhaegen begonnen aan de bouw van het begijnhof, volledig opgevat naar het patroon van de middeleeuwse begijnhoven als een ommuurde stad binnen een stad en overeenkomstig geïnspireerd op de Vlaamse gotische stijl van de 15de eeuw. Strekt zich uit op een rechthoekig zuidwest-noordoost georiënteerd terrein met hoofdingang aan de noordoostelijke kant op het eind van de Jan Roomsstraat en achteringang aan de zuidwestelijke kant uitziend op de Engelbert Van Arenbergstraat. Centraal en diagonaal op dit terrein bevindt zich een oostwestelijk georiënteerde "dries" met de kerk; tegenover de westgevel der kerk het Groothuis met aansluitend de infirmerie en de kapel van Sint-Antonius van Padua. Het begijnhof telt drie pleinen: het Sint-Elisabethplein tussen de kerk en het Groothuis, het Sint-Beggaplein achter de kerk en het Sint-Antoniusplein voor de achteruitgang. Het eerste en tweede plein vertonen een grasveld, dienstig als koeweide, afgezoomd met bomen en gietijzeren afsluiting. Acht straten zorgen voor rechte en krommende verbindingen met de dries vanaf de ingangen: Arenberg-, Heilige Amandus-, Heilige Bavo-, Heilige Livinus-, Puis IX-, Calvarieberg-, Onze-Lieve-Vrouw- en Heilige Kruisstraat.
Het begijnhof met zijn veertien conventen voor circa dertig begijnen en zijn tachtig huizen werd op 29 september 1874 ingehuldigd.
Brede, gekanteelde poortgevel ter afsluiting van de Jan Roomsstraat vormt de hoofdtoegang van het begijnhof. Brede spitsboogpoort in het midden onder wapenschild met stichtingsjaar MDCCCLXXIII en kenspreuk "Christus protector meus". Kleine tudorboogvormige doorgang links onder gevelsteen met onleesbaar opschrift.
Achteringang van het begijnhof gevormd door een poorthuis op het eind van een met hoge muren afgezette weg uitziend op de Engelbert van Arenbergstraat. Breedhuis met rechts ruime spitsboogvormige overbouwde doorgang onder tuitgevel. Centrale gevelsteen met wapenschild en erboven nis met beeld van Heilige Elisabeth ingeschreven in spitsboogvormig spaarveld. Middenvoor aangebouwde achtkantige toren op vierkante basis voorzien van leien torenspits.
Begijnenhuizen en conventen. Met uitzondering van het Groothuis bijna alle met een voortuin afgesloten door een muur, de conventen volledig rondom ommuurd en soms ook met een binnentuin of ruime achtertuin. Verschillend uitgewerkte poortjes, meestal tudorboogvormig, ook getoogd of met gestrekte latei op geprofileerde consoles; houtwerk beslagen met spijkers en ander decoratief ijzerwerk en voorzien van een plaatje met de huisnaam. Boven of vlak naast de poort vrijwel altijd een in de muur uitgespaarde nis of ingewerkte houten muurkapel waarin een gepolychromeerd heiligenbeeld: de huisheilige (die verwijzen naar de huisnamen), Onze-Lieve-Vrouw, het Heilig Hart of Sint-Antonius. Ook de eigenlijke gevels vertonen soms een nis voor een heiligenbeeld. Verankerde baksteenarchitectuur in sober gehouden neogotische stijl; veelal twee bouwlagen, soms drie bouwlagen voor de conventen, met variatie in het volume, grondplan en het geveltype. Zadeldaken (Vlaamse pannen) voorzien van getrapte of tuitvormige dakvensters en soms ook van kleine houten dakkapellen. Voornamelijk breedhuizen met lijstgevels als voorgevel in groepen van variërend aantal bij elkaar aansluitend, met een zekere afwisseling door verspringing van bouwlaaghoogte, toepassing van risalieten met getrapte of tuitvormige top, verschillende vensteropeningen zodat ieder huis een individueel karakter vertoont. Toepassing van zijtrapgevels of zijpuntgevels met muurvlechtingen. Rechthoekige vensters met veelal gewitte natuurstenen dorpels (bol,- kruis-, en drielichtkozijnen). Spitsboogvelden en variërende Brugse traveeën al dan niet met ingeschreven traceerwerk. Aflijnende daklijsten versierd met baksteenfriezen. Wegens het klein aantal begijnen worden de meeste begijnenhuizen heden gebruikt als woning voor alleenstaande juffrouwen en bejaarde dames; de conventen verkregen veelal een sociale of culturele functie:
Bron: BOGAERT C., LANCLUS K. & VERBEECK M. 1982: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Gent, Fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 4nd, Brussel - Gent.
Auteurs: Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Het begijnhof telt drie pleinen: het Sint-Elisabethplein tussen de kerk en het Groothuis, het Sint-Beggaplein achter de kerk en het Sint-Antoniusplein voor de achteruitgang.
Het Sint-Antoniusplein is een klein driehoekig grasplein dat aanvankelijk omzoomd was met opgaande lindes. Ondertussen is de beplanting vervangen door enkele thuja's, esdoorns en berken.
Het Sint-Elizabeth en Sint-Beggaplein bevinden zich rondom de kerk en zijn beiden afgesloten met een gietijzeren afsluiting. Deze pleinen werden gebruikt als koeweide en bleekweide. Uit oude foto's blijkt dat ook deze pleinen aanvankelijk omzoomd waren door lindes: opgaande lindes rondom het Elizabethplein en gekandelaarde lindes rondom het Sint-Beggaplein. Deze beplantingen werden later vervangen.
Het Sint-Beggaplein is tegenwoordig omzoomd door geschoren beuken. De bomen zijn geplant met een plantafstand van 5m en hebben een stamomtrek van gemiddeld 80 cm.
Rondom het Sint-Elizabethplein staan nu (verschillende soorten) eiken. Naar verluidt werd het plein beplant met Hongaarse eik, als eerbetoon aan de patroonheilige van het begijnhof: de uit Hongarije afkomstige Elizabeth Van Thüringen.
Omvat
Begijnhofkerk Heilige Elisabeth van Hongarije, Heilige Michael en Heilige Engelen
Is gerelateerd aan
Begijnhof Onze-Lieve-Vrouw ter Hoye
Is deel van
Sint-Amandsberg
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Groot Begijnhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/122162 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.