Heropgebouwde parochiekerk toegewijd aan Sint-Petrus. Georiënteerde kerk, gelegen in omringend kerkhof. Lage bakstenen ommuring onder ezelsrug, ijzeren toegangshekken tussen hekpijlers. Aan de noordzijde is het kerkhof afgezoomd met een rij lindebomen; poortje in bakstenen omlijsting naar de pastorietuin.

De Petrus van Nieuwkapelle is afgebeeld met een visnet, en niet zoals gewoonlijk met een sleutel. Dit verwijst mogelijk naar de belangrijke familie De Visch, heren van Nieuwkapelle (ook vissen in het gemeentewapen).

Kerkhof met bewaarde grafmonumenten, onder meer 19de-eeuwse grafmonumenten met neogotische inslag. Het familiegraf van de familie Moenaert (schepen Moenaert gestorven in 1901) is herkenbaar op een prentbriefkaart van de vernietigde kerk (periode 1914-1917), en wel op dezelfde plaats ten noordwesten van de kerk: arduinen pinakelvormig monument met kruisbekroning. In de buurt van dit graf, ligt ook Marie Thérèse Louisa Tack (geboren te Nieuwkapelle, overleden te Brussel) of douairière Favarger de la Faverge begraven. Deze bleef tijdens de Eerste Wereldoorlog in de onmiddellijke nabijheid van de loopgraven van de Belgische eerste linie langs de IJzerdijk wonen (zie IJzerdijk nummer 18): arduinen kruis en horizontale dekplaat. Op het kruis geschilderde zwarte bloem en opschrift: "A LA MEMOIRE DE LA DOUAIRIERE (...)/ MAMAN DES SOLDATS/ CHEVALIER DE L'ORDRE DE LEOPOLD II/ DECOREE DE LA MEDAILLE DE LA REINE ELISABETH 1836-1927 R.I.P.".

Geschiedenis

1222: eerste vermelding van de parochie Nieuwkapelle als "Nova Ecclesia" in verband met een twist tussen het kapittel van Lo en de parochianen, in

1231 "Nova Capella". Vanaf 1266 "Nueve Capiele" of varianten daarop. De benaming 'Nieuwkapelle' ontstond wellicht om het onderscheid te maken met het eerder gestichte en nabijgelegen “capella” reeds vermeld in 1183 en in 1222 (of 1228) genoemd als 'Oudekapelle'.
In de literatuur zijn weinig gegevens bekend over de kerk. Mogelijk ontstaan uit een romaanse kapel van de 11de of 12de eeuw (een romaans gedeelte zou nog bewaard geweest zijn voor de oorlog). De vooroorlogse hallenkerk zou teruggaan op de 14de eeuw.

In 1423-1424 wordt de 'vieringtoren' van de vooroorlogse kerk gebouwd zie verloren gegane koperen plaat. Dit gebeurde onder impuls van Jacobus de Visch, heer van Nieuwkapelle.

In 1850-1863 wordt de kerk hersteld en vergroot. De apsis wordt herbouwd en de bedaking wordt vernieuwd, dit naar ontwerp van provinciaal architect Pierre Buyck (Brugge).

De vooroorlogse kerk was een georiënteerde driebeukige hallenkerk - vermoedelijk 14de-eeuws - met 'vieringtoren' van 1423-1424. Toren met markerende korfboogvakken en veelzijdige ingesnoerde leien spits.

In 1914-1918 wordt de kerk vernield door Duitse bombardementen, onder meer in 1915. De "verscheidene altaren, talrijke schilderijen, een merkwaardig meubilair en een bekend orgel" gaan hierbij verloren.

De kerk wordt in 1921-1925 (zie Archief Dienst der Verwoeste Gewesten) heropgebouwd naar ontwerp van architect Antoine Dugardyn (Brugge). Tevens bewaarde wederopbouwplannen in het archief van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (zie illustratie). In 1924 wijding van de heropgebouwde kerk (plaatsen klokken en torenuurwerk in 1925). De kerk wordt niet-historisch heropgebouwd: het principe van de driebeukige hallenkerk wordt behouden, maar de 'vieringtoren' wordt vervangen door een voorgeplaatste westtoren. Zowel in opstanden als in plattegrond is er een sterke gelijkenis met de heropgebouwde kerk van Oudekapelle, naar ontwerp van dezelfde architect.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt: voorgeplaatste vierkante westtoren; driebeukige hallenkerk van vijf traveeën; zijkoren met rechte afsluiting en hoofdkoor van één travee met vijfzijdige afsluiting. Ten zuidoosten van het zuidkoor, sacristie van twee traveeën op rechthoekig grondplan.

Baksteenbouw op een circa 1 meter hoge dito sokkel. Afdekking door middel van leien zadeldaken. Omlopend druippad vernieuwd. Tegen de noordzijde van de toren, calvarie met pleisteren beelden onder luifel.

Aansluitend bij regionale baksteengotiek:
Voorgeplaatste westtoren van drie geledingen gemarkeerd door doorlopende cordonlijsten en zware versneden overhoekse hoeksteunberen als aanzet van een over de drie geledingen doorlopende geprofileerde korfboognis. Achtzijdige leien spits. Onderste geleding: geprofileerd: korfboogportaal verdiept in spitsboognis waarin beeldnis met Heilig Hart. Erboven drie oculi in klaverbladmotief, ingeschreven in oculus. Tweede geleding: geprofileerde spitsboognis met drielobbig maaswerk. Derde geleding: geprofileerd spitsbogig galmgat; borstwering. In de oksel met de zuidbeuk, ronde traptoren onder leien spits, voorzien van lichtgleuven.
Zijbeuken en koren geritmeerd door versneden en deels haaks op elkaar gestelde steunberen en geprofileerde spitsboogramen (drielichten) op afzaten en met druiplijsten. De zijgevels van de zijbeuken en van de sacristie zijn afgesloten met tuitgevels.
Sacristie: arduinen bolkozijnen, op afzaat en verdiept in steekboognis. Diefijzers.

Interieur. Bepleisterde en witgeschilderde hallenkerk. Geprofileerde spitsboogarcade op bakstenen zuilen met dito achtzijdige kapitelen en sokkels. Overwelving van schip en koren door middel van houten spitstongewelven, metalen trekstangen. Afdekking hoofdkoor door middel van houten straalgewelf.

Mobilair. In de noordbeuk, zwartmarmeren gedenkplaten van 1927 voor de burgerlijke en militaire slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Marmeren grafstenen van de familie Tack, met familie- en alliantiewapen. Eén van deze grafstenen werd tijdens de Eerste Wereldoorlog vernield en daarna hersteld zie opschrift. Diverse blazoenen (obiit) van leden van de familie Tack, hersteld na de oorlog. Votiefschilderij van de Vlaamse school (18de eeuw) met familieportret van Joannes Alexander Tack (gestorven in 1710), hersteld na de oorlog.
Neogotisch mobilair van de jaren 1920. In het koor, glasramen met afbeelding van diverse heiligen en wapenschilden van de schenkers (diverse leden van de familie Tack).