Waaslandse gemeente, 9.936 inwoners (1976) en 1.350 hectare (1971), deels in de Scheldepolders, deels in de Vlaamse zandstreek, aanvankelijk behorend tot Oost-Vlaanderen, door de wet van 19.3.1923 met Burcht bij de provincie Antwerpen gevoegd.

Gemeente in het westen van de Antwerpse agglomeratie, gelegen aan de linkeroever van de Schelde, de autoweg E17 en de spoorlijn Antwerpen-Gent. Bij de overheveling van de gemeente van de provincie Oost-Vlaanderen naar de provincie Antwerpen werd een gedeelte van het grondgebied afgestaan aan Antwerpen-stad (Vlaams Hoofd-Sint-Anna) en aan Melsele.

Zwijndrecht was een heerlijkheid van het graafschap Vlaanderen, gelegen in het Land van Waas. Tot 1667 was Zwijndrecht met Burcht verenigd onder dezelfde heer. doch met afzonderlijk dorpsbestuur afhankelijk van de vierschaar van Melsele. Aanvankelijk in handen van het geslacht van de heren van Zwijndrecht, in 1262 van Alexander Vilain, heer van Zwijndrecht en Burcht, later (1280) in het bezit van Gewijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen, die de heerlijkheden Zwijndrecht en Burcht aan de familie van Kets (1280 tot de eerste helft van de 15de eeuw) schonk. In 1446 werden de heerlijkheden verkocht aan Jan Vilain, heer van Huise. Door erfenis kwamen Zwijudrecht en Burcht van 1480 tot 1555 in handen van de familie van Montmorency; in laatst genoemde jaar verkocht aan Cornelis van Bergen, heer van Zevenbergen om in 1565 terug in het bezit te komen van de heer van Hoorne (Montmorency) die de heerlijkheden verkocht aan de Staten van Vlaanderen. Deze gaven de heerlijkheid in pand aan Jan van Hove (1578 tot 1606). In 1666 werden Zwijndrecht en Burcht openbaar verkocht aan ridder Jacomo Carena, die in 1667 zijn bezit verdeelde waardoor Zwijndrecht in handen kwam van J.F. Carena, vervolgens in het bezit van Alexander Carena die de heerlijkheid in pand gaf aan Adriaan Bosschaert.

In 1700 verkocht Paulo Carena het goed aan Jacob de Lannoy. Door erfenis kwam de heerlijkheid achtereenvolgens in handen van de familie Melijn en de familie de Heuvel (tot einde 18de eeuw). De Heilige Kruisparochie van Zwijndrecht behoorde tot 1559 tot het bisdom Doornik, dekenij Waas; daarna maakte ze deel uit van het nieuwe bisdom Gent. Voor de bedijking van de Schelde en de inpoldering van de Borgerweert vormde het grondgebied van de heerlijkheid Zwijndrecht en Burcht een schiereiland in de Schelde. De Borgerweertpolder, die meermaals overstroomde, werd aan landzijde begrensd door een dijkenlijn (reeds vermeld in 1446) namelijk zogenaamd "Blokkersdijk" en "Suikerdijk" en bestuurd door een dijkgraaf, een dijkschepen en een penningmeester. Begin 17de eeuw werd de zogenaamd "Verbrande dijk" aangelegd die het veer (Vlaams Hoofd) in rechte lijn verbond met het hoogland van Zwijndrecht. Vanaf 1894 werd de Borgerweertpolder (thans grondgebied Antwerpen) opgehoogd met baggerspecie. In 1305 werd het dorp platgebrand door de troepen van Willem, graaf van Holland. In 1356, tijdens de Vlaams-Brabantse oorlog, werd Zwijndrecht geplunderd door de Antwerpenaars.

In de 15de eeuw had het dorp te lijden onder de gemeenteoorlogen tussen Gent en de Boergondiërs. Tijdens de godsdiensttroebelen van de tweede helft van de 16de eeuw richtten krijgsbenden vele verwoestingen aan; Zwijndrecht werd in 1583 door de Spanjaarden heroverd op de geuzen. Tijdens het daaropvolgend beleg van Antwerpen (1584-85) werd Zwijndrecht bezet door Spaanse troepen.

Napoleon had in 1810 plannen om van Zwijndrecht een nieuwe stad zogenaamd "Marie-Louise-stad" te maken. In 1815 bouwden de Hollanders het Fort Zwijndrecht, laatst genoemde werd gesloopt in 1862 en in 1871 opnieuw opgericht. Bij de belegering van Antwerpen in 1832 werden de Zwijndrechtse en aanpalende polders doorgestoken waardoor de streek jarenlang onbruikbaar was voor de landbouw. Voorts dienen nog de grote overstromingen van 1906 en 1953 vermeld te worden.

In 1232 bestond er reeds een overzetdienst tussen Antwerpen en Zwijndrecht. Een direkte verbinding tussen rechter- en linkeroever komt er in 1933 met de opening van de tunnels onder de Schelde. Het grondgebied van de fusiegemeente Zwijndrecht wordt zowel ten noorden als ten zuiden(Burcht) begrensd door de Schelde.

Ten oosten van de gemeente ligt het grondgebied dat in 1923 afgestaan werd aan stad Antwerpen (zogenaamd "linkeroever"). De westgrens wordt gevormd door de Krijgsbaan langs de forten van Kruibeke en Zwijndrecht (1871) en verder noordwaarts de lunette zogenaamd "de Halfmaan" en het "fort Saint-Marie".

De gemeente wordt van west naar oost doorsneden door de expressweg Zelzate-Antwerpen, de Melselebaan-Verbrandendijk die op Antwerpen-Linkeroever verderloopt in de Blancefloerlaan, de spoorlijn Gent-Antwerpen en de autosnelweg E-3. De deelgemeente Burcht ligt nagenoeg ten zuiden van de E-3. Het dorpscentrum van Zwijndrecht ligt rondom de kerk en het gemeentehuis voornamelijk lintbebouwing van twee à drie verdiepingen, uit het derde kwart van de 20ste eeuw; enkele arbeidershuisjes van twee à drie traveeën en een of twee bouwlagen, uit de eerste helft van de 20ste eeuw en enkele herenhuizen uit de 18de en de 19de eeuw.

Ten noorden van de kerk: park met zithoekjes, wandelpaden en groen, ingehuldigd in 1983. Aangelegd op gronden van een vroegere brouwerij.

Verder over de hele gemeente verspreid: recente verkavelingen met eengezinswoningen en villa's waartussen arbeidershuisjes van twee à drie traveeën en een of anderhalve bouwlaag, uit de tweede helft van de 19de eeuw of eerste helft van de 20ste eeuw. Enkele boerderijen, bestaande uit een laag woonhuis van vier à vijf traveeën onder pannen zadeldak en bijgebouwen, aan de straatzijde veelal afgesloten door een ijzeren hek met speerpunten. Aan de spoorlijn: villa's uit het eerste kwart van de 20ste eeuw en later (Fortlaan en Laarstraat). De wijk Kapellenkouter (ten noordwesten van het centrum), alleenstaande eengezinswoningen met voor- en achtertuin, werd ingehuldigd in 1957. Resten van houtbouw uit het eerste kwart van de 20ste eeuw (zie de militaire erfdienstbaarheden).

Ten noorden en ten westen van het dorpscentrum en ten zuiden van de expressweg: poldergebied met velden en weilanden afgezoomd met canadapopulieren, hierin onder meer de Blauwe Hoevestraat met de zogenaamd "Blauwe Hoeve".

Verder aardbeienteelt en fruitboomgaarden, voornamelijk in het westen tegen grondgebied Melsele aan. Ten oosten van de Polderstraat, grenzend aan Antwerpse Linkeroever, het natuurgebied zogenaamd "Vlietbos" en"Blokkersdijk". Ten noorden van de expressweg, aan de Scheldeoever, opgehoogd gebied met industrie; onder meer Esso Chemicals, Polysar (produktie van rubber opgericht in poldergebied dat gekend was als "Pijp Toebak"), Union Carbide (synthetische organische chemicalien en industriele gassen) en Dredging international (baggerbedrijf).