Het kasteeldomein de Merode is beschermd als monument. De bescherming omvat het kasteel met donjon, de poort- en dienstgebouwen, de boswachterswoning, het neogotisch kapelletje, de staande wip, het sluis- of stuwsysteem Trammetje en het landschapspark met dreven.

Waarden

Kasteel de Merode met donjon (circa 1400) + poort- en dienstgebouwen + boswachterswoning en kasteeldomein (landschapspark en parkbos) is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

artistieke waarde

Het huidige architecturale uitzicht, alsook een deel van de historische interieurs zijn mede bepaald door gerenommeerde architecten als T.F.Suys, Claes en P.Langerock, die vanaf 1842 opeenvolgend wederopbouw-, renovatie- en restauratiewerken hebben geleid.

historische waarde

in casu architectuurhistorische waarde: Monumentale donjon, circa 1400 gedateerd als één van de meest gaaf bewaarde woontorens van de Kempen met bewaarde initiële interieurelementen. 16de-eeuwse kasteelvleugels en hoektorens, opgericht onder leiding van Henricus van Paesschen vanaf 1568-1569, aangepast in de 17de en de 18de eeuw. Op het vroegere neerhof restanten van een 16de-eeuwse toren met bewaarde renaissancepoorten. Interieurelementen bewaard, waaronder marmeren renaissanceschouwen, een gietijzeren kachel, 1539 gedateerd en goudlederbehang uit het derde kwart van de 18de eeuw die de bouw- en interieurgeschiedenis documenteren en van een bijzondere kunsthistorische waarde getuigen.

historische waarde

Oorspronkelijk heerlijke versterking, strategisch gesitueerd aan de Grote Nete, vanaf de late 17de eeuw tot op heden voornamelijk residentiële functie als verblijfplaats van de familie de Merode. Waterburcht, gelegen in zijn historische context, te weten het kasteeldomein met landschapspark en aansluitend parkbos.
Het kasteeldomein behoort tot de oudste landgoederen in het Vlaams Gewest. Park in de onmiddellijke omgeving, van het kasteel in landschappelijke stijl, aangelegd tijdens het laatste kwart van de 19de eeuw, waarin de aloude buitenwal integraal is bewaard en bestaande uit de voormalige noordelijke en oostelijke buitenwal, grasvelden ten zuidoosten en ten zuidwesten met monumentale bomengroepen van gemengde loof- en naaldhoutsoorten. Het park ligt ter plaatse van de voormalige, traditionele tuinen voor nut en sier, die zich uitstrekten ten noorden en ten noordwesten van de kasteelmotte, alsook op het voormalig neerhof. Aansluitend ten zuiden parkbos in geometrische stijl met langgerekt kanaal en drevenstelsel, bestaande uit twaalf dreven van dubbele en vierdubbele rijen zomereiken, aangelegd in het begin van de 18de eeuw in opdracht van veldmaarschalk Jan-Filips-Eugeen de Merode. Het geheel van drevenstelsel en kanaal is gaaf bewaard en vormt daardoor een ankerplaats op de atlas van relicten van traditionele landschappen.
Typische boswachterswoning in pittoreske stijl, gekenmerkt door het decoratief gebruik van knoestig hout. Opgetrokken tijdens het laatste kwart van de 19de eeuw op het einde van een dreef, horende tot het parkbos van het domein de Merode.

Aanduiding van

Is de bescherming van

Kasteel de Merode

Polderstraat 51 (Westerlo)
Kasteel met middeleeuwse donjon, 16de-eeuwse uitbreiding en 17de-eeuwse en 19de-eeuwse aanpassingen, nauw verbonden met de geschiedenis van de gemeente.

Is de omvattende bescherming van

Boswachterswoning

Diestsebaan 2A (Herselt)
L-vormige bakstenen constructie van één bouwlaag onder haakse zadeldaken met dakvensters, uit het laatste kwart van de 19de eeuw.

Dreven in het kasteelpark de Merode

Diestsebaan (Herselt)
Jean Philippe Eugène de Merode liet in zijn kasteeldomein een geometrische tuin aanleggen met centrale vijver en stervormige dreven. De drevenstructuur van het park bleef tot op vandaag volledig bewaard, maar de begeleidende beplantingen zijn niet altijd volledig en soms anders ingevuld. Zo werden de dubbele lindendreven langs de spiegelvijver vervangen door eikendreven. die echter in 2015 gekapt werden. Ook de overige dreven in het park zijn ondertussen aangeplant met eik of beuk en soms gedeeltelijk dichtgegroeid.

Dreven in Westerlo en Herselt

Berglaan, Hoge Dreef, Kaaibeek (Herselt), Annadreef, Hollandse dreef, Koning Leopoldlaan, Kwarekkendreef, Langedreef, Overwijs, Papedreef, Sint-Lambertusstraat (Westerlo)
In de eerste helft van de 17de eeuw, liet Jean-Philippe Eugène de Merode heel wat dreven aanleggen in de heerlijkheid Westerlo waarvan vele tot op heden bewaard bleven, zij het niet met de oorspronkelijke beplanting.

Geënte bruine beuk als markeringsboom

Rietstraat (Westerlo)
Ten zuiden van de dorpskern van Westerlo, op een kruispunt van wegen, staat een geënte bruine beuk. De boom werd geënt op circa 1,50 m. Vermoedelijk werd de boom aangeplant als markeringsboom.

Kasteeldomein de Merode

Polderstraat 51 (Westerlo)
Waterburcht ontstaan en gegroeid rond een heerlijke versterking met donjon of woontoren, gelegen aan de rand van een beboomd park (circa 60 hectare) met vijvers, gazons, dreven, wandelpaden, een geometrische tuin en een minder formeel landschappelijk park, van elkaar gescheiden door de Grote Nete.

Neogotisch kapelletje

Rietstraat (Westerlo)
Neogotisch kapelletje op het einde van de straat. Oorspronkelijk muurkapel tegen de tuinmuur van het voormalige rusthuis, opgericht in 1883, in 1984 naar hier overgebracht.

Opgaande kapellinde

Rietstraat (Westerlo)
Achter de kapel van de Engelbewaarder, aangelegd op het einde van de 19de eeuw, staat een opgaande linde. Het aanplanten van linden bij een kapel is een traditioneel gebruik.

Sluis- of stuwsysteem Trammetje

Rietstraat (Westerlo)
Mobiele dam van circa 1874 naar ontwerp van P. Langerock.

Staande wip

Rietstraat (Westerlo)
De schutsboom is 23 meter hoog en heeft een hoofdvogel, twee zijvogels en drie prangen met kleine vogeltjes, een getuige van een teloorgaande, typische volkssport met een lange traditie.

Is de gedeeltelijke bescherming van

Grote Nete van Zammel tot Zoerle, Beeltjens en de depressie van Goor-Asbroek

Geel (Geel), Herselt (Herselt), Westmeerbeek (Hulshout), Varendonk (Laakdal), Westerlo (Westerlo)
Het gebied, gelegen in de Zuiderkempen omvat de vallei van Grote Nete en haar fossiele bedding, met ten noorden een beboste paraboolduin met heiderelicten en de historische kern van Westerlo en ten zuiden een Diestiaanheuvel. Dit sterk gevarieerde landschap toont een mooi en coherent geheel tussen het quasi natuurlijke valleilandschap, meer ingerichte natuur- en cultuurlandschappen zoals de door dreven gekenmerkte bossen, het kasteel de Merode met omringend geometrisch en landschappelijk park, het agrarisch landschap rondom de Kaaibeekhoeve en het Riet met voormalige vloeiweidestelsel en het stedelijk landschap van Westerlo met 17de-eeuwse linde op een driehoekig marktplein omgeven door 19de-eeuwse burgerwoningen, kerk en dekenij.

Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Kasteeldomein de Merode [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/4526 (geraadpleegd op 17 april 2025).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.