Plein omgeven door Mechelse-, Karel van Lotharingen-, Vissers-, Augustijnenstraat en Busleydengang.
Tot 1327 hertogelijk domein; later stadseigendom. Vanaf de 13de eeuw aanwezigheid van religieuzen en meer wereldlijke machthebbers. Door voormalige ligging aan Dijle-arm tot midden 18de eeuw bedrijvige Leuvense binnenhaven, centrum van handels- en havenbedrijvigheden; tevens oudste markt van de stad. Naam verwijzend naar bovengenoemde functies. Midden 18de eeuw geleidelijke teloorgang van de binnenhaven, na aanleg van de vaart circa 1750 en verschuiving van de havenactiviteiten naar het meer noordelijk gelegen stadsgedeelte. Vismarkt verliest prominent economisch belang, echter wel met behoud van marktfunctie.
Voorheen beide langszijden van het plein gekenmerkt door een onregelmatig, licht gebogen tracé, aan de noordzijde daarbij de loop van de rivier volgend. Meerdere voorstellen tot wijziging van de rooilijnen, eind 19de eeuw in kaart gebracht door toenmalig stadsarchitect Eugène Frische. Na omlegging en gedeeltelijke overwelving van de Dijle in 1878, afbraak van de gebouwen aan de noordkant van de markt en herverdeling van de bouwpercelen. Vernieuwde ruimtelijke planning gepaard aan de in 1884 goedgekeurde rooilijnwijzigingen die het rechttrekken en achteruitschuiven van de oude rooilijnen aan beide langszijden inhielden. "Nieuwe" rooilijn tot op heden enkel gerealiseerd aan de noordkant van het plein. Zuidzijde van de Vismarkt tot midden 18de eeuw voornamelijk ingenomen door grote herbergen, niet alleen dienstdoend als onderdak voor schippers en kooplui, eveneens als stapelruimten. Nog tot 19de eeuw verkoop van voornamelijk vis onder overdekte marktkraampjes, vanaf 1884 in de grotere en fraaie, helaas in 1972 gesloopte vishal. Commerciële functie tot op heden min of meer behouden (zie horecagelegenheden en winkels). Opvallend zijn, voornamelijk in het eerste gedeelte de fraai bewaarde, veelal diephuizen met twee tot drie bouwlagen en twee tot drie traveeën, daterend uit 15de, 16de of 17de eeuw, hier en daar in kern mogelijk opklimmend tot 14de eeuw (nummers 4, 5 en 6). Typerend zijn verder de woningen die in de 18de eeuw werden aangepast aan de toenmalige stijlontwikkelingen (nummers 4 en 5) of volledig uit die tijd dateren, laatgenoemde van het breedhuistype, met drie bouwlagen en twee tot drie traveeën (nummers 3 en 8).
Oostkant bebouwd met 19de-eeuwse architectuur, opgetrokken na inbeslagname, verkoop en gedeeltelijke sloop van kloostergebouwen der augustijnen eind 18de eeuw (zie Vaartstraat). Fragmenten van 16de-eeuws kloosterpand met zekerheid nog bewaard in uniforme reeks breedhuizen van twee bouwlagen, met name nummers 11, 12, 13, 14, 15. Ook hier panden voornamelijk als winkel of horecagelegenheid ingericht.
Bebouwing aan noordzijde van plein voorheen grote brouwerijen rondom ruime werf en later, voornamelijk eind 19de-eeuwse burgerwoningen op nieuwe rooilijn. Heden ingenomen door kantoorcomplexen.
Stadsarchief Leuven, Kaarten en plannen na 1830, 11072, G.R. 12. 3. 1878, G.R. 29/ bijlage 30, 1878, G.R. 32/bijlage 14, 1881, G. R. 31/ bijlage 18, 1884.
LEFEVER F.A., Daar waar de Augustijnen woonden, in Mededelingen van de Geschied- en Oudheidkundige Kring voor Leuven en omgeving, 3, Leuven, 1983.
MEULEMANS A., Atlas van Oud-Leuven, Leuven, 1981, 211-213.
MEULEMANS A., Oude Leuvense straten en huizen. De Borgstraat, in Mededelingen van de Geschied- en Oudheidkundige Kring voor Leuven en Omgeving, Leuven, 1969, p. 161-164.
MAESSCHALCK E., e.a., Het Scip en de Andries: twee middeleeuwse panden aan de Leuvense Vismarkt, onuitgegeven historische en bouwkundige studie, Leuven, 1999.
VAN ZUTPHEN N., Sociale geschiedenis van het fietsen te Leuven. De fiets als economisch produkt en als economisch middel te Leuven, in Arca Lovaniensis, jaarboek, Leuven, 1979.
Bron: MONDELAERS L. & VERLOOVE C. met medewerking van VAN ROY D., VAN DAMME M. en MEULEMANS K. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Leuven binnenstad, Herinventarisatie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB2, onuitgegeven werkdocumenten. Auteurs: Verloove, Claartje; Mondelaers, Lydie Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)