Begijnhof
beschermd monument van tot heden
- ID
- 9758
- URI
- https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/9758
Besluiten
Begijnhof met cultuurgoederen
definitieve beschermingsbesluiten: 27-05-2015 ID: 5766
Beschrijving
Deze bescherming betreft het begijnhof, met inbegrip van de begijnhofhuizen met aanhorigheden, tuinen en scheidingsmuren, de begijnhofkerk met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, de kapel van het Heilig Aanschijn, het poortgebouw en het binnenplein met inrichting, aanplanting, bidplaatsen en gekasseide straten.
Het begijnhof kent een complexe beschermingsgeschiedenis. Deze bescherming wordt voorafgegaan door drie beschermingsbesluiten die het begijnhof geheel of gedeeltelijk beschermden als monument of landschap:
- 1936: besluit tot bescherming van het begijnhof als monument - het is echter niet duidelijk welke percelen precies tot deze bescherming behoren
- 1962: besluit tot bescherming van het inkomportaal, het poortgebouw en 24 begijnenhuizen en de bidplaats (de calvarie en de kapel van Christus op de Koude Steen) als monument, en het binnengebied als landschap
- 1975: besluit tot bescherming van 2 begijnenhuizen (waaronder het Begijnhofmuseum) als monument
Deze beschermingen als monument werden opgeheven bij ministerieel besluit van 4 juni 2016 en vervangen door deze bescherming als monument bij ministerieel besluit van 27 mei 2015.
Naast deze beschermingen op Vlaams niveau, geniet het begijnhof sinds 1998 ook een erkenning als UNESCO werelderfgoed.
Waarden
Het begijnhof, met inbegrip van de begijnhofhuizen met aanhorigheden, tuinen en scheidingsmuren, de begijnhofkerk met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, de kapel van het Heilig Aanschijn, het poortgebouw en het binnenplein met inrichting, aanplanting, bidplaatsen en gekasseide straten, is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde:
Het begijnhof van Turnhout behoort als een architecturaal ensemble tot het type van een pleinbegijnhof, gekenmerkt door een langgerekte plattegrond ten gevolge van opeenvolgende uitbreidingen, waardoor een quasi rechthoekig plein ontstond met een specifieke inrichting en aanplanting, een gekasseide bestrating, ongeveer decentraal de kerk en daarrond de begijnhofhuizen, veelal met L-vormig grondplan en bijgebouwen achteraan in de tuin. Met dit gesloten karakter fungeert het begijnhof tot op vandaag als een haven van rust, duidelijk afgebakend binnen het bestaande stedelijk weefsel. In de bebouwing van het begijnhof, door de semi-religieuze functie niet 'gecommercialiseerd' en dus beter bewaard, zijn diverse bouwfasen in exterieur en interieur te onderscheiden. De in 1662-1667 tot stand gekomen begijnhofkerk, qua bouwperiode en een aantal vormelementen thuishorend in de barok, is in wezen nog gotische. Het interieur bewaart waardevol meubilair waarvan het merendeel dateert uit de 17de en 18de eeuw. De oudste huizen klimmen in kern op tot de 16de en 17de eeuw. In de 18de eeuw bleven aanpassingen voornamelijk beperkt tot het binnenhuis van de woningen en werden nauwelijks doorgetrokken in de gevels. In de 19de en begin van de 20ste eeuw werden zowel bestaande huizen verbouwd (bijkomende bouwlaag, aangepaste muuropeningen- als nieuwe woningen opgetrokken. Zo oogt de bebouwing als een homogeen geheel in een sobere, traditionele, regionale stijl. Het quasi onversierd metselwerk, de houten kozijnramen, het pleiter- en schilderwerk aan plinten, speklagen en omlijstingen als imitatie van de rijke bak- en zandsteenbouw, typeren de regionale baksteenarchitectuur van de toenmalige doorsneewoning. De meeste interieurs bewaren naast de structuur en planindeling diverse interieurelementen zoals schouwen, trappen, vloeren en binnenschrijnwerk.
historische waarde
Het begijnhof van Turnhout, vermoedelijk gesticht in de 13de eeuw, maar voor het eerst vermeld in 1340, ontstond nabij het hertogelijk kasteel, aan de rand van de oude stad en allicht onder impuls van de hertogen van Brabant. Gekenmerkt door opeenvolgende uitbreidingen dankzij vrijheden en schenkingen tussen het derde kwart van de 14de en het midden van de 18de eeuw, is het begijnhof een belangrijke schakel in de stadsontwikkeling en de geschiedenis van Turnhout. tevens is het een representatief en materieel relict van de begijnenbeweging, een vrome vrouwenbeweging met een specifieke levensvorm, die ontstond op het einde van de 13de eeuw, tot volle bloei kwam in de 14de en de 15de eeuw en voortleefde tot in de 20ste eeuw en daarmee een uniek fenomeen vormt dat acht eeuwen lang een inherent element was van de stedelijke samenleving in Vlaanderen. In de huidige maatschappij blijft de continuïteit van de woonfunctie bestaan en vormden de begijnhoven een equivalent voor recentere woonerven.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Begijnhof [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/9758 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Contact
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.