Sluizencomplex "De Ganzenpoot"
Sluizencomplex uit 1876-78, aangelegd ter hoogte van Nieuwpoort-Stad. Heeft zowel een functie in de waterbeheersing van de polders als in de scheepvaart. Door middel van uitlaatbuizen (vannen) kan het overtollige drainagewater van de polders bij eb via de havengeul in zee geloosd worden, terwijl de Sluizen het waterpeil van de kanalen ten behoeve van het Scheepvaartverkeer regelen. De bouw van dit kunstwerk was een noodzaak omwille van de getijdewerking. Deze schommeling blijft thans beperkt tot de havengeul; meer landinwaarts oefent de mens controle uit. De "Ganzenpoot" is de scheiding tussen beide.
Omvangrijk stelsel van uitwaterings- en schutsluizen op een "ganzenpootvormig" grondplan. De uitwateringssluizen hebben schuine wanden in baksteen (landinwaarts) of natuursteen (richting havengeul). De monumentale afsluitingsconstructies bestaan uit blauwe hardsteen, bezitten 3 à 8 openingen (verlaten) die segmentbogig zijn afgedekt. De tussenpijlers zijn rond (bijvoorbeeld kant havengeul of spits (landinwaarts) afgewerkt. De glijschuiven bevinden zich in parallelle opstelling (ebbe- en vloedschuiven) en worden bediend met elektrisch aangedreven rondsel- en heugelsystemen. De schutsluizen (in dit geval van het type tijsluizen) zijn volledig met blauwe hardsteen bekleed en bezitten ebbe- en vloeddeuren (dus 4 puntdeurstellen per kolk) ; rechte kolk-wanden; omloopriolen van het type langsriool eveneens bediend door middel van rondsel- en heugelsystemen. Klassieke houten deuren met steek- of drukschoor in het regelwerk (de landinwaartse deurstellen zijn bovenaan opengehouden); doorlaatkleppen bediend met rondsel- en heugelsystemen voorzien van "spaakwielen". Bewegingsmechanisme deuren rondsel- en heugelmechanisme (handbediend). Houten geleidewerken (onder andere dukdalven). Vaste bruggen over de uitwateringssluizen: - oorspronkelijke bruggen van 1876-78 met uitzondering van een nieuwe (betonnen) brug over het Iepersas. De oorspronkelijke bruggen zijn van het type "welfbruggen" (baksteen + natuursteen met spitse middenpijler(s)) met twee of méér bogen. Boven iedere boog bevinden zich 3 kleinere uitkragende ontlastingsboogjes die de borstwering onderschoren. Beweegbare bruggen over de schutsluizen Moderne doch fraaie stalen ophaalbruggen over het Gravensas en het Veurnesas. Hameistijlen zijn bovenaan met 3 verticale ribben versterkt. Gelei- en beschermingswerken, dukdalven en dergelijke volledig in hout.
Sluiswachtershuisjes bij Gravensas en Veurnesas in traditionalistische baksteenstijl (baksteen geschilderd, gepikte plint, horizontaal afgedekte doorbrekingen met segementbogig afgedekte vensternissen en houten luiken, schilddaken met platte aarden pannen) die tevens een door houten stijlen onderschoord open portaal afdekken. Bij het Gravensas staat achter het bakstenen huisje ook een ouder volledig houten (nood-) huisje met onder andere van profielen voorziene hoekstijlen.
Sluiswachterswoning, eveneens baksteenarchitectuur met traditionalistische inslag (zogenaamde "wederopbouwstijl").
Oorlogsgedenktekens
Na de Eerste Wereldoorlog, oprichting in de nabijheid van het sluizencomplex van een reeks gedenktekens ter nagedachtenis van de gesneuvelden.
Het Koning Albertmonument werd gebouwd dankzij de steun van de oud-strijdersverenigingen van de Eerste Wereldoorlog. Daar de IJzer in het verloop en het resultaat van dit oorlogsgebeuren een bepalende rol speelde - het opzetten van het sluizencomplex aan de voet van het monument zette de IJzervlakte onder water zodat de opmars van het Duitse leger naar de strategische Noord-Franse havensteden (onder andere Duinkerke) verhinderd werd - kon dit gedenkteken geen eervoller plaats toegewezen krijgen.
Het gedenkteken is cirkelvormig en heeft een diameter van 30 meter. Twintig balkvormige zuilen schragen een ringbalk waarvan de omtrek 100 meter bedraagt. Op de binnenzijde hiervan zijn twee gedichten in gulden letters aangebracht. De Nederlandse tekst is van August van Cauwelaert, de Franse vloeide uit de pen van Maurice Gauchez. Het hele gedenkteken rust op een kruisvormige sokkel met een oppervlakte van 2500 m2.
Boven op de zuilenkring is een wandelgang aangelegd. Deze is bereikbaar via een wenteltrap of lift. Met behulp van oriëntatietafels kan men de voornaamste geschiedkundige plaatsen situeren, die in het oorlogsverhaal van de IJzer van belang zijn. Bij nader toezien ontdekt men in de baksteen waaruit het monument vervaardigd werd, metalen glazuur afkomstig van schrapnels en granaatscherven.
Andere gedenktekens zijn:
