Eerste vermelding in 1066 als Housle. De bewoning klimt op tot de prehistorie. Ook de Romeinse periode kent een intense bebouwing.

Hoeselt vormde een Luikse enclave binnen het Loonse grondgebied; het behoorde tot het ambt en kwartier Haspengouw. De heerlijke rechten waren in het bezit van de Bisschoppelijke Tafel, die ze in pand gaf aan onder meer de landcommandeur van Alden Biesen (1619) en de familie de Moffarts (1706). Op het grondgebied bevonden zich twee belangrijke Loonse lenen, het Marquettehof en het Kukelberghof, beide reeds in de 17de eeuw in het bezit van de familie de Moffarts, en het Loonse laathof "van de Wijer". Op juridisch gebied werd door de schepenbank Luiks recht gesproken en men ging in beroep bij de schepenbank van Luik.

De Sint-Stefanusparochie is een oude stichting, waarschijnlijk reeds in de Karolingische periode van Tongeren afgescheiden. Zij was op haar beurt moederkerk van zeven parochies. Patronaat en tienden waren sinds 1066 in het bezit van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel van Huy. Het gehucht Althoeselt vormde een zelfstandige parochie.

Het uitgestrekte grondgebied werd al vroeg ingedeeld in een aantal bestuurlijke entiteiten, wijken of wagens genaamd, met elk hun jaarlijks verkozen burgemeester: Dorp, Althoeselt, Bukenslinde, Neroey, Broek, Krikendal, Gansteren en Kruis. Deze wijken waren in de 19de eeuw nog duidelijk als gehuchten te onderscheiden, wat thans door de toenemende lintbebouwing niet meer overal het geval is. Het stratenpatroon bleef echter, op een paar recente ingrepen na wél duidelijk herkenbaar.

Het centrum van de gemeente wordt gevormd door de oude wijk Dorp, een straatdorp met als as de Dorpsstraat - L. Lambrechtstraat - Stationsstraat. Centraal, ten noorden aan deze as, bevindt zich de kerk met kerkhof. De parallel ermee lopende weg -thans de Bormanlaan en Onze-Lieve-Vrouwstraat- maakten deel uit van het Dorp, maar waren oorspronkelijk niet bebouwd.

De wijk Gansteren bevond zich onmiddellijk ten noorden van dit centrum, aan de huidige Gansterenstraat, en is door de Hulstraat en de Kerkstraat met het dorp verbonden.

De Dorpsstraat mondt ten westen, via de Hoogstraat en de Hooilingenstraat, uit in het gehucht Kruis, de vroegere wijk Kruis, met als centrum de Kruisstraat. De Hooilingenstraat heeft thans vrijwel elk belang verloren en loopt uit op een landweg, maar vormde vóór de 19de eeuw, via de Houtingenstraat en Marlotstraat (thans landwegen) en het Kruislindekruispunt, de verbinding met Tongeren, Schalkhoven, Sint-Huibrechts-Hern en Werm.

Ten noorden van Kruis ligt het gehucht Hombroek, aan de Hombroekstraat, die in noordelijke richting via het gehucht Paneel de verbinding vormt met Beverst. Het gehucht maakte deel uit van de wijk Kruis. Hier bevond zich het kasteel Terbos of Den Bosch.

Ongeveer parallel met de Hombroekstraat lopen, eveneens in noordelijke richting, de Groenstraat en de Oude Nederbaan, kern van de wijk en het gehucht Neder of Neroey, op de Ferrariskaart aangeduid als "Hameau Groenstraet". Hier bevinden zich de oude hoeven Groot en Klein Bibelen, laatst genoemde thans op grondgebied Bilzen.

Het gehucht Broek, op de Ferrariskaart "Hameau Housselt Molen" genaamd, zetel van de oude wijk Broek, ligt ten zuidoosten van het dorpscentrum, met als kern het kruispunt Broekstraat - Onze-Lieve-Vrouwstraat - Popenslagstraat - Kiezelstraat -Zwarte Weg - Zapstraat. Hier bevond zich de watermolen van Hoeselt.

Nog zuidelijker bevinden zich het gehucht Bukenslinde, zetel van de gelijknamige wijk, een zeer klein gehucht, gelegen op de linkeroever van de Demer, aan de Buckenslindestraat - kruispunt Hardveldstraat, en het gehucht Molenbroek, op de Ferrariskaart Choelebrock genaamd, op het kruispunt van de Molenbroekstraat met de Hardveldstraat.

De wijk Alt-Hoeselt, met eigen parochie, vormt nog steeds een belangrijke entiteit en wordt verder afzonderlijk besproken.

De wijk Krikendaal, gelegen aan de Overbosstraat op de grens met Romershoven, komt merkwaardigerwijze niet op de Ferrariskaart voor.

Al deze gehuchten waren straatdorpen, de bebouwing bestaande uit hoeven omringd door omhaagde huisweiden en -boomgaarden, temidden van een uitgestrekt areaal akkers.

De Demer stroomt van zuid naar noord aan de oostzijde van het grondgebied, en zijn brede moerassige vallei vormde steeds een natuurlijke grens; dit geldt ook voor de westgrens met Romershoven, waar de Winterbeek een gelijkaardige natuurlijke barrière opwierp, vroeger nog gepaard aan een areaal moerassige bossen.

Zoals vermeld zijn de ingrepen in het stratenpatroon vrij zeldzaam. De belangrijkste zijn de aanleg van de steenweg Tongeren - Bilzen in de eerste helft van de 19de eeuw, die het westelijk deel van de oude kern van het centrum afsnijdt, en die de oorspronkelijke verbinding via de Kruislinde overbodig maakte; de aanleg van de spoorweg Tongeren - Bilzen, in de tweede helft van de 19de eeuw als onderdeel van de lijn Luik - Eindhoven, en de recent aangelegde E 313 Antwerpen - Luik, de huidge oost- en noordgrens van de gemeente.

Hoeselt was steeds een landbouwgemeente, en ook nu nog vormt de landbouw, thans voornamelijk de fruitteelt, de voornaamste plaatselijke werkgelegenheid. Meer dan de helft van de actieve bevolking is nu echter buiten de gemeente tewerkgesteld, vooral in Hasselt en Genk. Na 1945 kende de gemeente een vrij belangrijke immigratie, zodat het bevolkingsaantal sterk toenam, met een toename van de bebouwing. Het gebied tussen de Hooilingenstraat, de de Bormanlaan en de Tongersesteenweg wordt thans volledig door nieuwe wijken ingenomen.

Ten noorden ontstond tussen de Oude Nederbaan en de E 313 een industriezone. In 1971 fusioneerde Hoeselt met de gemeenten Romershoven en Werm, en een gedeelte van Henis en Riksingen, waarbij enkele grenswijzigingen met Bilzen, Rijkhoven en Beverst plaatsvonden. In 1977 werd de fusie uitgebreid met Schalkhoven en Sint-Huibrechts-Hern.

Oppervlakte: 2.464 ha. Aantal inwoners (1976): 7.348.