De dorpskom van Ename ontwikkelde zich als zuidoostelijke uitbreiding van de vroegmiddeleeuwse handelsnederzetting met haven en door toedoen van de latere abdij. Ze strekt zich uit ten zuidoosten van de abdijsite en bestaat uit twee met gekandelaarde platanen beplante pleinen, het Enameplein en de Lijnwaadmarkt, die van noordwest naar zuidoost in elkaars verlengde gelegen zijn, met de 11de-eeuwse Sint-Laurentiuskerk als centrum. Beide pleinen hebben een belangrijke functie als ontmoetingsplaats.

Enameplein en Lijnwaadmarkt met platanen

Het Enameplein en de Lijnwaadmarkt maakten oorspronkelijk deel uit van de dries van Ename, reeds vermeld in de 11de eeuw, die zich verder helling opwaarts uitstrekte en grote delen van het gebied van het Bos ‘t Ename omvatte. Later, nadat deze driesruimte opgesplitst geraakte door het bouwen van een hoeve (op de locatie van het latere museum), evolueerden beide driesrestanten tot marktpleinen (respectievelijk Grote markt en Lijnwaadmarkt). Deze waren minstens vanaf de 17de eeuw beboomd. De nog aanwezige platanen vervingen rond 1908 een beplanting met linden.

Op het Enameplein staan op het moment van de bescherming (2010) 25 platanen (Platanus x hispanica) op twee rijen, de plantafstand in de rijen bedraagt 10 meter en tussen de rijen 15 meter. Op de Lijnwaadmarkt staan veertien bomen in twee rijen, maar zonder plantverband. De kandelaarhoogte bedraagt 12 meter. De bomen hebben een gemiddelde stamomtrek van 2,26 meter. De bomen op beide dorpspleinen vormen een zeer uitgesproken beeldbepalend object, mede door hun homogeen voorkomen, met een mooie representatieve groeivorm die als kunstsnoei kan worden omschreven. Ze behoren bovendien tot de dikste en oudste platanen van de Vlaamse Ardennen (geplant omstreeks 1908).

Bebouwing

Beide pleinen zijn omringd door bebouwing die zich nog verder langs de zuidoost (Zwijndries) en de zuidwest- tot noordoostas (baan Oudenaarde - Aalst) uitstrekt. Op de marktpleinen staan twee dorpspompen, een schandpaal en een marktkruis.

Behalve enkele gebouwen van het meer stedelijke type zijn de woningen kleinschalig (één of anderhalve bouwlaag), witgeschilderd, bepleisterd of gecementeerd, hebben buitenluiken voor de ramen en zijn afgedekt met pannen zadeldaken. Naast enkele 18de-eeuwse woningen zijn de meeste woningen 19de-eeuws, maar ze gaan vaak op een 18de-eeuwse of zelfs nog oudere kern terug.