Geografisch thema

Evergem

ID
14173
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14173

Beschrijving

Grote gemeente gelegen ten noordwesten van Gent en aan de Gentse kanaalzone van 14.579 inwoners en 3.079 hectare (1992). Grenzend ten noorden met het Sleidings Vaardeke (voorheen Meulevaardeken) aan Sleidinge en Kluizen, ten oosten aan Gent (Kanaalzone), voorheen tot Sasse Vaart of het Kanaal Gent-Terneuzen, ook de grens met Oostakker, Desteldonk en Mendonk, ten zuiden met de vroegere Kale, het Kanaal Gent-Brugge en de Ringvaart aan Wondelgem en Mariakerke, ten westen met de Lieve aan Lovendegem en Waarschoot.

Gelegen in het centrale gedeelte van de Vlaamse Zandstreek, de zogenaamde Vlaamse Vallei. Vlak en matig opvallend microreliëf, bestaande uit afwisselend zwakke en droge ruggen en nattere depressies. Dicht wegenpatroon met landelijke bebouwing en gehuchten met lintbebouwing.

Archeologisch onderzoek door luchtopnamen, veldprospectie en opgravingen wijzen op een oude bewoning. Grafmonumenten en sporen van voorhistorische en Romeinse nederzettingen werden teruggevonden. De oudste artefacten gevonden in westelijk Evergem op de hoger gelegen zandrug fangs de Kale dateren uit het Epipaleolithicum (circa 11.000-8000 voor Christus) en het Mesolithicum (circa 8000-4000 voor Christus). Tijdens luchtfotografische prospecties werden verscheidene grote circulaire structuren, vermoedelijk kringgreppels van afgevlakte grafheuvels, uit de bronstijd ontdekt. Vrij recent werd in Vierlinden een Gallo-Romeinse nederzetting uit de eerste helft van de eerste eeuw tot de derde eeuw opgegraven.

De Durme-Kale, in de middeleeuwen de zuidelijke grens van de gemeente met Wondelgem, was van groot belang voor het ontstaan van Evergem: de oudste bewoningskern is te situeren op de zandige kouter ten noorden van de Kale-Durmevallei. Het deel van Langerbrugge tot Rodenhuize werd in 1547 reeds opgenomen in de bedding van de Sasse Vaart, later het Kanaal Gent-Terneuzen, terwijl het zuidelijk deel grotendeels verdween bij het graven van de Ringvaart rond Gent. Van de Burggravenstroom, oorspronkelijk een verlenging van de Gentse Schipgracht en via Evergem en Kluizen vermoedelijk leidend naar Biervliet, bleef sinds de eerste helft van de 16de eeuw enkel het tracé Langerbrugge-Ertvelde behouden.

Evergem wordt vermeld in de oorkonde van 966 waarbij koning Lotharius op verzoek van de abt, de Sint-Baafsabdij in haar rechten bevestigde en haar binnen zijn rijk gelegen bezittingen worden opgesomd. Etymologie verwijst naar Frankische nederzetting (woonplaats van Ever). Evergem maakte deel uit van het Merovingische kroondomein, de fiscus Marca, in de 10de eeuw horend tot de Sint-Baafsabdij. Na de invallen van de Noormannen werden de heren van Dendermonde als voogden van Evergem aangesteld in het oude Sint-Baafsdomein. Het gebied ten noordoosten, tussen het dorpscentrum en Doornzele, bleef onder de rechtstreekse controle van de abdij staan. Het domein van de voogden van Evergem strekte zich uit ten westen (Belzele), en kwam reeds tot stand in de 10de eeuw, de ontginning vond vermoedelijk plaats in de 11de eeuw. De heren van Dendermonde bouwden nabij de kerk hun burcht (thans gemeentehuis, kasteel zogenaamd Huis Ter Burcht). Circa midden 12de eeuw deelden zij hun macht als heren van Evergem met de heren van Gavere. Raas van Gavere liet een versterkte burcht bouwen nabij de Kale (thans zogenaamd "Molenschip").

De tweede ontginningsfase vanaf 1189, is te situeren in Wippelgem/ Kerkbrugge. Een derde ontginningsfase gebeurde circa 1215 met toestemming van gravin Johanna van Constantinopel door de Sint-Baafsabdij. Vanaf de 13de eeuw, door de toenemende centralisatie van de grafelijke macht, kreeg de Sint-Baafsabdij het grootste deel van haar domein terug in harden. Enkel Doornzele en Belzele bleven respectievelijk in handen van de graaf en de heren van Gavere. Bestuurlijk en fiscaal behoorde Evergem tot de kasselrij van de Oudburg van Gent.

Evergem kende vanouds verschillende andere heerlijkheden en bewoningskernen: Wippelgem, Kerkbrugge, Doornzele, Langerbrugge, Belzele. In één van de oudste wijken van de gemeente, Doornzele, eveneens vermeld in 966, vestigde zich in het eerste kwart van de 13de eeuw een groep Benedictinessen van de abdij van Gistel. Enkele jaren nadien vormden zij reeds een zelfstandige religieuze gemeenschap. In 1234 is er sprake van een abdij en kort daarop werd de stichting Aurea Cella een abdij van cisterciënzerinnen. De abdij had haar voornaamste bezittingen in de Vier Ambachten en speelde een belangrijke rol in de landbouwontginning aldaar. Na plundering van de abdij door de Gentse Calvinisten in 1578 vluchtten de religieuzen naar hun refugehuis in Gent. Doornzele Dries vormt vandaag nog een mooie grote dries.

Langerbrugge, zogenaamd naar de gelijknamige brug, reeds vermeld in 1235 en door de Sint-Baafsabdij aangelegd als verbinding tussen haar twee belangrijke domeinen Sloten en Marca. Gelegen aan de samenvloeiing van de Sasse Vaart, gegraven in 1547, met de Kale en de Burggravenstroom.

Evergem werd zoals de meeste gemeenten rondom Gent geteisterd door opstanden en veldslagen in 1325, 1380, 1452, 1488, onder Karel V en tijdens de Tachtigjarige oorlog (1568-1648). Ook tijdens de Franse veroveringstochten (1658- 1715) werd Evergem sterk getroffen.

De parochie maakte voor 1559 deel uit van het bisdom Doornik en nadien van het bisdom Gent, dekenij Evergem. De kerk, afhankelijk van de Sint-Baafsabdij, werd reeds vermeld in 966. Verschillende bewoningskernen of wijken werden in de 19de eeuw en begin 20ste eeuw tot zelfstandige parochie verheven: Belzele, Doornzele, Langerbrugge/Kerkbrugge en Wippelgem.

Twee spoorlijnen doorkruisen de gemeente: de lijn Gent-Eeklo (1861) en de lijn Gent-Terneuzen (1865).

Vanaf de 19de eeuw kwamen belangrijke industriële vestigingen tot stand in het gedeelte van Langerbrugge op de linker oever van het Kanaal Gent-Terneuzen, onder meer de houtzagerij Van Hoorebeke en de Centrales Electriques des Flandres, in 1913 gebouwd door E. Dhuicque. In 1927 werd dit gebied ingelijfd bij Gent en vormt de spoorlijn Gent-Terneuzen (geopend in 1865) de nieuwe gemeentegrens.

Een tweede industrieterrein ontstond door het graven van de Ringvaart rond Gent en het verleggen van de bedding van de Kale iets meer noordwaarts met een sluizencomplex te Westbeke, even voor de samenvloeiing met de Brugse Vaart.

Evergem kent eveneens een niet onbelangrijke tuinbouwnijverheid met bloementeelt (azalea's en begonia's) en boomkwekerijen (sier- en bosplanten), vooral gespecialiseerd in varens.

  • DE POTTER F.- BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost- Vlaanderen, reeks I deel 2, Gent, 1864-70.
  • DE VOS A., De Geschiedenis van Evergem in vogelvlucht, Davidsfonds Evergem Jubileumboek 1927-1952, Evergem, 1952, p. 33-142.
  • DE VOS A., Heemkundige Kroniek. Artikelenreeks uit "Het Vrije Noorden", Begin jaren 50-begin jaren 60, s.l., s.d.
  • DE VOS A., 1000 jaar Evergem, Evergem, 1966.
  • DE VOS A., 1000 jaar Evergem, De Vlaamse Toeristische Biblioteek, 64, 1966.
  • Evergem, VOBOV-Info, 15, 1984.
  • VANACKER D. - HENDRYCKX M., Langs Het Kanaal, Gent, 1982.
  • VERLOT M., Archeologisch onderzoek in de gemeente Evergem, onuitgegeven licentiaatsverhandeling R.U.G, 1983-84.
  • WOLFAERT G., Oude Prentbriefkaarten van Evergem, Evergem, 1982.

Bron: LANCLUS K. & VERBEECK M. 1993: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Evergem - Lochristi, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoning

  • Omvat
    Begraafplaats met neogotische kapel

  • Omvat
    Belzeelsdreefken

  • Omvat
    Belzeelsestraat

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenhuis

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boswachterswoning

  • Omvat
    Brugse Steenweg

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuizen

  • Omvat
    Burggravenlaan

  • Omvat
    Café Den Ever

  • Omvat
    Dekenij

  • Omvat
    Dienstgebouwen van hoeve

  • Omvat
    Doornzele Dries

  • Omvat
    Doornzele Dries

  • Omvat
    Dorpsplein

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Durmestraat

  • Omvat
    Elslo

  • Omvat
    Eremietenhof

  • Omvat
    Gemeentehuis en Vredegerecht van Evergem

  • Omvat
    Gerardsmolen

  • Omvat
    Goed Te Geetschuur

  • Omvat
    Goed ten Broeke en omgeving

  • Omvat
    Heilige Jozef Rusthuis

  • Omvat
    Herberg

  • Omvat
    Herberg De Valcke

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis en apotheek

  • Omvat
    Hoekhuis

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve De Duivekeete

  • Omvat
    Hoeve De Duivekeete

  • Omvat
    Hoeve Goed ter Beke of ter Langerbeke

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met tweegezinswoning

  • Omvat
    Huisjes

  • Omvat
    Kapel

  • Omvat
    Kasteel Huis ter Burcht

  • Omvat
    Kasteeldomein Groenveld

  • Omvat
    Kasteelhoeve

  • Omvat
    Kerkbruggestraat

  • Omvat
    Kramershoek

  • Omvat
    Kuitenbergstraat

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Lievetragel

  • Omvat
    Molenhoek

  • Omvat
    Onderwijzerswoning

  • Omvat
    Onderwijzerswoning bij gemeenteschool

  • Omvat
    Oorlogsmonument

  • Omvat
    Overdam

  • Omvat
    Rabotstraat

  • Omvat
    Rij arbeiderswoningen

  • Omvat
    Schoonstraat

  • Omvat
    Schuur

  • Omvat
    Spoorwegstraat

  • Omvat
    Stationsgebouw Langerbrugge

  • Omvat
    Stationsplein

  • Omvat
    Toegang tot het Rijkstehuis voor Schipperskinderen

  • Omvat
    Toegangsdreef met opgaande beuken Goed ten Broeke

  • Omvat
    Tuinwijk Herryville met velodroom

  • Omvat
    Twee boerenarbeiderswoningen

  • Omvat
    Twee boerenarbeiderswoningen

  • Omvat
    Twee dorpswoningen

  • Omvat
    Twee dorpswoningen

  • Omvat
    Twee stadswoningen

  • Omvat
    Verbindingstraat

  • Omvat
    Vierlinden

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Villa Les Lilas

  • Omvat
    Vurstjen

  • Omvat
    Wippelgem Dorp

  • Is deel van
    Evergem

Bekijk gerelateerde erfgoedobjecten


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Evergem [online], https://id.erfgoed.net/themas/14173 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.